therapie actueel

Opvallende nationale verschillen in uitkomsten van PD-L1-bepalingen bij hoofd-halskanker

SAMENVATTING

Sinds december 2019 is pembrolizumab in Nederland goedgekeurd voor de behandeling van patiënten met teruggekeerde of uitgezaaide hoofd-halskanker. Patiënten komen in aanmerking voor deze therapie als hun tumor positief is voor PD-L1. Dit wordt bepaald door middel van een immuunhistochemische test die wordt beoordeeld door een patholoog met als relevante afkapwaarden een ‘combined positive score’ (CPS) van ≥1 of ≥20. In deze landelijke studie werden alle pathologierapporten met vermelding van hoofd-halskanker en een PD-L1-test geanalyseerd om de implementatie van PD-L1-testen in de eerste drie jaar na goedkeuring te onderzoeken. De pathologiedata werden verkregen uit de landelijke pathologiedatabank (Palga). Er werd aanzienlijke variatie in het percentage PD-L1-positieve testen tussen de laboratoria gevonden, deels te verklaren door verschillen in testmethoden. Deze bevindingen onderstrepen de noodzaak van verdere standaardisatie van PD-L1-testen in Nederland om op die manier de betrouwbaarheid te verbeteren. Samenhang met uitkomstdata is hiervoor essentieel.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2025;22:23–31)

Huidige inzichten in de behandeling van KRAS-gemuteerd niet-kleincellig longcarcinoom

SAMENVATTING

In westerse populaties is de KRAS-mutatie de meest voorkomende oncogene ‘driver’ bij niet-kleincellig longcarcinoom (NSCLC), waarbij ongeveer een derde van de niet-plaveiselcelcarcinomen, met name adenocarcinomen, een KRAS-mutatie heeft. De KRAS-G12C-mutatie komt daarbij het vaakste voor: bij 10–13% van alle niet-plaveiselcel-NSCLC. De KRAS-mutatie werd lange tijd als ‘undruggable’ beschouwd, maar langzaam komen de eerste KRAS-G12C-specifieke remmers nu naar de klinische praktijk. Gezien de beperkte effectiviteit van deze middelen bieden ze echter nog geen overtuigend alternatief voor de (chemo-) immuuntherapie in de eerste lijn en hoewel er remmers in ontwikkeling zijn voor andere typen KRAS-mutaties, zijn deze momenteel nog niet beschikbaar in de dagelijkse klinische praktijk. Hierdoor blijven chemo-en immuuntherapie als combinatietherapie of sequentiële therapie de standaardbehandeling voor patiënten met gemetastaseerd KRAS-gemuteerd NSCLC.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2024;21:22–8)

Orgaansparing voor patiënten met rectumcarcinoom: de OPRA-studie

SAMENVATTING

In de OPRA-studie werden 324 patiënten met stadium II of III rectumcarcinoom gerandomiseerd tussen twee vormen van totale neoadjuvante therapie (TNT): inductiechemotherapie gevolgd door chemoradiotherapie (INCT-CRT) of chemoradiotherapie gevolgd door consolidatiechemotherapie (CRT-CNCT). Inductie-of consolidatiechemotherapie bestond uit acht kuren FOLFOX of vijf kuren CAPOX, en chemoradiotherapie bestond uit 5.000–5.600 centigray radiatie met gelijktijdig systemisch 5-FU of capecitabine. Op basis van tumorrespons werden patiënten geopereerd of werd er een ‘watch-and-wait’-traject aanbevolen. Drie-jaars- ziektevrije overleving was gelijk tussen beide groepen: 76% voor de INCT-CRT-groep en 76% voor de CNCT-CRT-groep. De helft van de patiënten met rectumcarcinoom die werden behandeld met TNT kon echter het rectum behouden. Het toedienen van chemoradiotherapie eerst gevolgd door chemotherapie resulteerde in een hoger percentage orgaansparing in vergelijking met het eerst toedienen van chemotherapie gevolgd door chemoradiotherapie. De langetermijnresultaten van de OPRA-studie werden gepresenteerd op ASCO 2023. In de groep patiënten behandeld met INCT-CRT was de 5-jaarsorgaanbesparing 39%, vergeleken met 54% in de CRT-CNCT-groep. De meeste lokale ‘regrowth’ (94%) presenteerde zich binnen de eerste twee jaar na starten van ‘watch-and-wait’, en ‘regrowth’ na drie jaar is extreem zeldzaam. Daarnaast was ziektevrije overleving gelijk voor patiënten die direct TME ondergingen vergeleken met patiënten die TME ondergingen na ‘regrowth’.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2023;20:243–6)

NABUCCO cohort 2: hoog versus laag gedoseerd ipilimumab in combinatie met nivolumab als preoperatieve therapie voor lokaal gevorderd urotheelcarcinoom

SAMENVATTING

In de NABUCCO-studie cohort 1 (Van Dijk et al, Nat Med 2020) werden 24 stadium III- urotheelkankerpatiënten preoperatief behandeld met ipilimumab (dag 1, 22: 3 mg/kg) plus nivolumab (dag 22: 1 mg/kg en dag 43: 3 mg/kg) voorafgaand aan resectie van de primaire tumor. In dit cohort behaalde 46% van de patiënten na behandeling een pathologische complete respons (pCR, ypT0N0). In cohort 2 werd onderzocht of met een hogere dosering ipilimumab (3 mg/kg) een hogere effectiviteit kon worden behaald of dat een lagere dosering (1 mg/kg) voldoende zou zijn, gezien de bemoedigende resultaten met ipilimumab 1 mg/kg bij andere tumoren. Dertig stadium III- (cT3-4aN0M0 of cT1-4aN1-3M0) urotheelkankerpatiënten werden gerandomiseerd tussen ipilimumab 3 mg/kg of ipilimumab 1 mg/kg, in combinatie met nivolumab. In de hoge dosering ipilimumab bleek een pCR bij 43% van de patiënten en complete ‘downstaging’ bij 58%, vergelijkbaar met cohort 1. In de lage dosering bleek slechts een pCR bij 7% van de patiënten. Deze resultaten suggereren dat alleen de toevoeging van hoge dosis ipilimumab aan nivolumab tot hogere activiteit leidt in de preoperatieve behandeling van locoregionaal gevorderd (stadium III) urotheelkanker.

Daarnaast werd bekeken of het meten van circulerend tumor-DNA (ctDNA) in plasma en urine, door middel van de zeer gevoelige RaDaR-assay, de effectiviteit van ipilimumab en nivolumab zou kunnen voorspellen. De aanwezigheid van ctDNA in urine voorafgaand aan resectie bleek de klinische uitkomst niet goed te voorspellen, alhoewel een complete respons in de blaas hiermee wel kon worden voorspeld. Afwezigheid van ctDNA in het plasma bleek sterk gecorreleerd met effectiviteit van iplimumab en nivolumab, met een oddsratio van 45,0 voor complete respons (ypT0/Ta/Tis/T1N0) en een hazardratio van 10,4 (95%-betrouwbaarheidsinterval 2,9–37,5) voor progressievrije overleving.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2023;20:164–71)

Nieuwe inzichten in de diagnostiek en behandeling van het primair gemetastaseerd hormoongevoelig prostaatcarcinoom (mHSPC)

SAMENVATTING

Van de nieuw-gediagnosticeerde prostaatkanker blijkt 20% bij aanvang gemetastaseerd te zijn. Deze gemetastaseerde hormoongevoelige prostaatkanker (mHSPC) werd tot voor kort alleen behandeld met androgeendeprivatietherapie (ADT). Sinds enkelejaren wordt onderscheid gemaakt tussen laag-volume gemetastaseerde ziekte en hoog-volumeziekte. Bij laag-volumeziekte wordt een combinatie geadviseerd van ADT met radiotherapie op de prostaat. Bij hoog-volumeziekte wordt een combinatie geadviseerd van ADT met een toevoeging van docetaxel of abirateronacetaat. Vorig jaar is apalutamide toegevoegd (CieBOM, december 2020) en recentelijk enzalutamide (CieBOM, juni 2021). Beslissingen over de indicatie van deze combinatietherapieën moeten worden afgewogen tegen de bijwerkingen, kwaliteit van leven, duur van behandeling, kosten, beschikbaarheid, voorkeur van patiënt en te verwachten winst. Zo zullen deze patiënten standaard in een multidisciplinair overleg (MDO) worden besproken en zal een gewogen behandeladvies worden afgegeven waarover de behandelaar en de patiënt vervolgens in gesprek gaan. In dit overzichtsartikel wordt stilgestaan bij de nieuwste inzichten van de combinatietherapieën bij hormoongevoelige gemetastaseerde prostaatkanker.

De behandeling van gemetastaseerd uveamelanoom: huidige en toekomstige therapeutische opties

SAMENVATTING

Het uveamelanoom is zeldzaam, maar is desondanks de meest voorkomende primaire oogtumor bij volwassenen van het Kaukasische ras. De tumor wordt, afhankelijk van de diameter en prominentie, behandeld door middel van radiotherapie of enucleatie. Afhankelijk van het tumorstadium bij diagnose ontwikkelt tussen 10–50% van de patiënten die een succesvolle primaire behandeling hebben ondergaan metastasen op afstand. Metastasering gebeurt primair naar de lever en is gerelateerd aan een infauste prognose. Tot op heden zijn er geen standaardtherapieën beschikbaar. Lokale lever-gerichte therapieën kunnen een rol spelen bij patiënten met levermetastasen. Systemische behandeling met chemotherapie is niet effectief bij gemetastaseerd uveamelanoom en zowel ‘targeted’ therapie als immuuntherapie worden nog onderzocht. De slechte prognose en het gebrek aan behandelmogelijkheden onderstrepen het belang van verder onderzoek naar (combinaties van) diverse therapieën om tot een betere behandeling te komen van patiënten met gemetastaseerde ziekte.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2021;18:161-7

Het merkelcelcarcinoom

SAMENVATTING

Het merkelcelcarcinoom is een zeldzame neuro-endocriene tumor van de huid die vooral bij ouderen voorkomt. De incidentie stijgt door vergrijzing, toegenomen blootstelling aan zonlicht en gebruik van immuunsuppressiva. De tumor kenmerkt zich door snelle progressie en een agressief beloop. In dit overzicht worden de diagnostiek en behandelmodaliteiten van dit moment besproken en vooruitgekeken naar veelbelovende nieuwe therapieën en combinatiebehandelingen. Gezien de zeldzaamheid, de agressiviteit en de kwetsbare patiëntenpopulatie die het betreft, is het van belang dat het merkelcelcarcinoom door een ervaren multidisciplinair team wordt behandeld. In de hierop volgende tekst wordt gesproken over locoregionale recidieven. Dit is een samenvatting van lokaal recidief, satelliet-, in-transit- en/of lymfekliermetastase(n).

(NED TIJDSCHR ONCOL 2020;17:317-24)