richtlijnen

Screening op cardiovasculaire schade na hodgkinlymfoom; een van de richtlijnen voor nazorg van vijfjaarsoverlevenden van hodgkinlymfoom

Samenvatting

In 2016 is de nieuwe richtlijn ‘Screening op cardiovasculaire schade na hodgkinlymfoom’ verschenen. Dit is een van de richtlijnen die tot stand is gekomen in een landelijk samenwerkingsverband (het BETER-project) dat zich ten doel stelt om de nazorg voor patiënten behandeld voor hodgkinlymfoom (HL) als (jong)volwassene te standaardiseren en langetermijneffecten vroegtijdig op te sporen en te behandelen. Dit artikel beschrijft de achtergrond van de richtlijn en de belangrijkste aanbevelingen voor de praktijk.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2018;15:101–5)

Richtlijn ‘Medisch-specialistische revalidatie bij oncologie’: modules voor kwetsbare (veelal) oudere patiënten met kanker

Samenvatting

Onlangs verschenen herziene en nieuwe modules bij de ‘evidence-based’ richtlijn ‘Oncologische revalidatie’. Bij de modulaire herziening is de naamgeving van de richtlijn ‘Oncologische revalidatie’ in overleg met Zorginstituut Nederland gewijzigd in ‘Medisch-specialistische revalidatie bij oncologie’. De richtlijn ‘Medisch-specialistische revalidatie bij oncologie’ beschrijft het proces van signalering en hoe tot goede verwijzing naar medisch-specialistische revalidatie bij oncologie te komen (www.oncoline.nl, Van de Berg en Velthuis 2017), aangevuld met informatie over voorspellende factoren voor een gezonde leefstijl. Daarnaast beschrijft de richtlijn de inhoud van de interdisciplinaire medisch-specialistische revalidatie tijdens en na de in opzet curatieve behandeling van kanker en in de palliatieve fase.

De groep kwetsbare, veelal oudere, patiënten met kanker viel tot op heden buiten de scope van de richtlijn. Onder kwetsbare patiënten verstaan wij mensen die door een opeenstapeling van, soms kleine, lichamelijke, psychische en/of sociale beperkingen vatbaarder zijn voor ernstige gezondheidsproblemen en een hogere kans op complicaties hebben tijdens en na kankerbehandeling. Verenso, de wetenschappelijke en beroepsvereniging van specialisten ouderengeneeskunde, heeft het voortouw genomen tot de ontwikkeling van twee modules specifiek voor kwetsbare (veelal oudere) patiënten met of behandeld voor kanker, over 1) het meest geschikte signaleringsinstrument voor het signaleren van problemen op somatisch, functioneel, psychisch en/of sociaal gebied en 2) de beschikbaarheid en geschiktheid van nazorg/revalidatiezorg.

De nieuwe modules over de signalering en nazorg en revalidatiezorg specifiek voor kwetsbare en (veelal) oudere patiënten met kanker adviseren:

1. De Lastmeter met aanvullingen ook voor kwetsbare, veelal oudere, patiënten met of behandeld voor kanker als het meest geschikte signaleringsinstrument voor problemen op somatisch, functioneel, psychisch en/of sociaal gebied.
2. Voor de meer kwetsbare groep, veelal oudere, patiënten met kanker, die onvoldoende in staat is om tijdens of na oncologische behandeling thuis te functioneren, de mogelijkheid om, aansluitend aan ziekenhuisopname, intramuraal te revalideren in een zorginstelling (voorheen verpleeghuis) voor geriatrische revalidatiezorg.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2018;15:54–9)

De nieuwste wijzigingen in de Nederlandse richtlijnen ‘Algemene en tumorspecifieke voedings- en dieetbehandeling bij kanker’

Samenvatting

De Nederlandse richtlijnen ‘Algemene en tumorspecifieke voedings- en dieetbehandeling bij kanker’ zijn in 2017 herzien. In het algemene deel zijn nieuwe inzichten beschreven voor voedingstoestand, screening en diagnose van ondervoeding, voedingsbehoefte en maatregelen, en voedingsinterventies met de indeling in ‘voeding conform berekende voedingsbehoefte’ en ‘comfortvoeding’. Het hoofdstuk beweging is volledig nieuw, omdat onderzoek steeds vaker uitwijst dat zowel een optimale voeding als voldoende lichamelijke activiteit een voorwaarde is om verlies van spiermassa zoveel mogelijk te beperken. Nieuw in het tumorspecifieke deel is de opzet van het jodiumbeperkte dieet, de update van de hygiënische voedingsrichtlijn en een hoofdstuk over voedingsproblematiek bij neuro-endocriene tumoren. Waar mogelijk zijn de voedingsinterventies ‘evidence-based’, echter het merendeel van de voedings- en dieetbehandelingsrichtlijnen bij kanker zijn geschreven vanuit ‘evidence-based practice’. Het doel van de richtlijnen is inzicht te geven in de huidige kennis over voeding bij kanker, de voedingsproblematiek en de mogelijkheden om via gerichte interventie goede voedingszorg te verlenen.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2017;14:275–8)

Richtlijn ‘Medisch specialistische revalidatie bij oncologie’: modulaire revisie 2017

Samenvatting

In 2011 verscheen de eerste versie van de ‘evidence-based’ richtlijn ‘Oncologische revalidatie’. Vanwege de ontwikkelingen sindsdien is de richtlijn in de periode 2014-2017 herzien op initiatief van de Nederlandse Vereniging voor Revalidatieartsen (VRA). Bij de modulaire herziening is de naamgeving van de richtlijn ‘Oncologische revalidatie’ in overleg met Zorginstituut Nederland gewijzigd in ‘Medisch specialistische revalidatie bij oncologie’. De aanleiding hiervoor is het verschijnen van het rapport ‘Medisch-specialistische revalidatie: zorg zoals revalidatieartsen plegen te bieden’.

De richtlijn ‘Medisch specialistische revalidatie bij oncologie’ beschrijft het proces van signalering en verwijzing naar medisch specialistische revalidatie. Bij de herziening is medisch specialistische revalidatie bij oncologie gedefinieerd als een poliklinische interdisciplinaire medisch specialistische revalidatiebehandeling voor patiënten met kanker door een team van zorgprofessionals onder coördinatie van de revalidatiearts. Slechts 5–10% van de (ex-)patiënten met kanker zal gezien de ernst en complexiteit

van de klachten en (dreigende) beperkingen interdisciplinaire medisch specialistische revalidatiezorg nodig hebben. Daarnaast beschrijft de richtlijn de inhoud van de interdisciplinaire medisch specialistische revalidatie in de verschillende fasen van het oncologische diagnose-, behandelen nazorgtraject.

In deze modulaire herziening van de richtlijn zijn de uitgangsvragen over het intakeproces voorafgaand aan medisch specialistische revalidatie bij oncologie en de effectiviteit van revalidatie(-interventies) tijdens de in opzet curatieve behandeling van kanker ‘evidence-based’ gereviseerd. Voor de uitgangsvraag over signalering van klachten en goede verwijzing naar medisch specialistische revalidatie bij oncologie wordt verwezen naar het wetenschappelijke bewijs uit de richtlijn ‘Detecteren behoefte psychosociale zorg’ (2017). Twee nieuwe ‘evidence-based’ modules zijn ontwikkeld: een over voorspellende factoren voor een gezonde leefstijl en een over ondersteuning/adviezen/(verpleegkundige) interventies gericht op arbeid.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2017;14:231–6)

Richtlijn ‘Detecteren behoefte psychosociale zorg’: revisie 2017

Samenvatting

De richtlijn ‘Detecteren behoefte psychosociale zorg’) is in de periode 2014–2017 herzien. De uitgangsvragen over het te gebruiken instrument voor screening, signalering en/of monitoring, de meetmomenten, communicatie, verwijzing en de randvoorwaarden voor implementatie en uitvoering zijn alle op een ‘evidence-based’) manier gereviseerd. Twee nieuwe ‘evidence-based’) modules zijn ontwikkeld, namelijk een uitgangsvraag over het effect van het detecteren van ‘distress’) en zorgbehoefte op patiënt- en procesuit-komstmaten en een over het detecteren van ‘distress’) en zorgbehoefte in de eerste lijn. Doel van de richtlijn is dat bij alle volwassenen met kanker, zowel in het ziekenhuis als in de eerste lijn, op systematische wijze wordt gesignaleerd in welke mate er sprake is van ‘distress’), welke problemen een rol spelen en of er een verwijswens is. Dit om ervoor te zorgen dat mensen die daaraan behoefte hebben op tijd zorg krijgen van een bij de ervaren problemen passende zorgverlener.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2017;14:186–92)

Update richtlijn maagcarcinoom: een overzicht van de wijzigingen

Samenvatting

In juni 2016 en februari 2017 zijn modulaire updates van de Nederlandse richtlijn maagcarcinoom geautoriseerd. Dit artikel beschrijft de belangrijkste wijzigingen ten opzichte van de vorige, eerste versie (mei 2009) van deze richtlijn.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2017;14:114–6)

Algemene principes van palliatieve zorg

Samenvatting

Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van leven verbetert van patiënten (kinderen en volwassenen) en hun naasten die te maken hebben met een levensbedreigende aandoening, door het voorkomen en verlichten van lijden door middel van vroegtijdige signalering en zorgvuldige beoordeling en behandeling van pijn en andere problemen van lichamelijke, psychosociale en spirituele aard. In dit artikel wordt ingegaan op de algemene principes van palliatieve zorg.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2017;14:62–5)