Na roken is luchtvervuiling de belangrijkste oorzaak van longkanker ter wereld. Tot die conclusie kwamen onderzoekers uit de Verenigde Staten, die hun resultaten eerder deze maand presenteerden tijdens de World Conference on Lung Cancer (WCLC). Volgens onderzoeksleider Christine D. Berg, MD, voormalig codirecteur van de National Lung Screening Trial in de V.S. moeten zowel roken als luchtvervuiling bestreden worden om longkanker te helpen voorkomen en levens te redden.
De studie maakt duidelijk dat luchtvervuiling niet alleen een impact heeft op de incidentie van longkanker, maar ook op de uitkomst ervan. Uit eerder onderzoek bleek dat elke toename van 10 µg/m³ in fijnstofdeeltjes met een diameter kleiner dan 2,5 µg (PM2,5) geassocieerd was met een stijging van 15% tot 27% in sterfte door longkanker. Er was geen verschil in percentages tussen vrouwen en mannen.
De International Association for the Study of Lung Cancer (IASLC) roept al geruime tijd op om verbeteringen van de luchtkwaliteit op de politieke agenda’s te krijgen en deed op 7 september, de ‘International Day of Clean Air for Blue Skies’ een oproep daartoe. Toch is het de vraag of het terugdringen van luchtvervuiling wel wat uitmaakt. In het Verenigd Koninkrijk worden al decennialang maatregelen genomen om de luchtkwaliteit te verbeteren, maar de mortaliteit door longkanker is niet noemenswaardig gedaald. Een verklaring daarvoor kan zijn de langere levensverwachting: mensen worden aan minder vervuilde lucht blootgesteld, maar wel gedurende een langere periode.
Volgens Christine Berg is longkanker wereldwijd de belangrijkste doodsoorzaak door kanker. Volgens data uit 2018 worden er jaarlijks ongeveer 2,1 miljoen mensen met longkanker gediagnosticeerd, en overlijden er bijna 1,8 miljoen mensen aan de ziekte. In de meeste gevallen is roken de oorzaak. Een recente studie schat dat wereldwijd 14,1% van alle sterfgevallen door longkanker, inclusief bij niet-rokers, rechtstreeks verband houdt met luchtvervuiling.
Luchtvervuiling is feitelijk een cocktail van gassen, chemicaliën en microscopisch kleine stofdeeltjes; fijnstof en ultrafijnstof. Er is steeds meer bewijs dat vooral die laatste twee componenten van luchtvervuiling kankerverwekkend zijn. Wetenschappers denken dat inademen van fijnstof leidt tot oxidatieve schade en chronische ontstekingen. Deze kunnen op langere termijn op hun beurt in moleculaire veranderingen en DNA-mutaties resulteren, die kanker tot gevolg kunnen hebben.
Door verschillende schattingen van de wereldwijde ziektelast samen te voegen, berekenden Berg en haar team dat in 2019 het aantal sterfgevallen door longkanker te wijten aan fijnstof bij mensen van 50 tot 70 jaar het hoogst was in Servië. Per 100.000 inwoners overleden er daar 36,88 als gevolg van longkanker door fijnstof. De top-5 wordt aangevuld met Polen (27,97 doden), China (24,63 doden), Mongolië (19,71 doden) en Turkije (19,2 doden).
Grootste boosdoeners als het gaat om luchtvervuiling en fijnstof zijn transport, energiewinning en koken binnenshuis. Er lijkt duidelijk een verband te bestaan tussen energiewinning en longkanker door luchtvervuiling: in Mongolië, China, Polen en Servië wordt meer dan 70% van de energie door kolencentrales geproduceerd. Ter vergelijking: in de Verenigde Staten is dat 19%. Echter, waarschuwt Berg: ook aardgas is een bron van methaan en daarmee van luchtvervuiling.
Nederland kwam niet voor in het rijtje landen dat door Christine Berg is bestudeerd voor haar studie. Maar ook in ons land zijn er tekenen dat er een relatie bestaat tussen luchtvervuiling en longkanker. Vorig jaar kwam de GGD naar buiten met het nieuws dat longkanker in de gemeente Beverwijk 27% vaker voorkomt dan gemiddeld in Nederland, gemeten over de periode tussen 2004 en 2019. Hoewel er niet specifiek naar de hoogovens van Tata Steel wordt verwezen ligt de conclusie voor de hand dat de staalindustrie de luchtkwaliteit in Beverwijk sterk beïnvloedt. In mei van dit jaar zijn er meer dan 1100 strafrechtelijke aangiftes gedaan tegen Tata Steel vanwege ‘het door vervuiling doelbewust schaden van de volksgezondheid’. Kankerfonds KWF steunt deze procedure maar wil eerst onomstotelijk vastgesteld zien dat Tata Steel daadwerkelijk de veroorzaker is van veel longkankergevallen in de regio.
KWF zet zich al jaren in voor het bewaken van de luchtkwaliteit in ons land en waarschuwt voor het longkankerrisico. Het RIVM meldde in rapport ‘Luchtkwaliteit en gezondheidswinst’ uit 2015 al dat ongeveer 11% van alle longkankersterfte te danken is aan luchtvervuiling. Expliciet wordt Tata Steel in IJmuiden door KWF daarbij als een van de grote boosdoeners aangewezen. Er wordt momenteel door omwonenden en een aantal stichtingen gewerkt aan het opstarten van een onafhankelijk onderzoek naar de schadelijke gevolgen van de uitstoot door Tata Steel. KWF steunt dit initiatief en is in gesprek met de stichtingen over mogelijke samenwerking.
Een andere grote bron van luchtvervuiling –en mogelijk dus longkanker- is houtrook, zoals bijvoorbeeld van een open haard. KWF stelt dat het aannemelijk is dat houtrook mogelijk kankerverwekkende componenten bevat, maar het is nog niet duidelijk in welke mate, en hoeveel kankergevallen door rook worden veroorzaakt. Daar is meer onderzoek voor nodig. Duidelijk is al wel dat houtrook schadelijk is voor mensen met longaandoeningen zoals COPD en astma.
Meer informatie
Lees meer over het standpunt van KWF aangaande luchtvervuiling en kanker.
Wilt u weten hoe de luchtkwaliteit in uw woonomgeving is? Website Luchtmeetnet geeft per straat aan hoe het gesteld is met de lucht die u inademt.
Ook het Rijk houdt bij hoe het in heel Nederland met de luchtkwaliteit gesteld is op de Atlas Leefomgeving.
Naar boven
