Een afwachtend beleid met actieve controle blijkt even effectief als directe chirurgie bij patiënten met slokdarmkanker die volledig hebben gereageerd op neoadjuvante chemoradiotherapie. Dit blijkt uit de SANO-studie, een fase 3 non-inferioriteitsonderzoek uitgevoerd door het Erasmus MC Kanker Instituut in Rotterdam. Het onderzoek, gepubliceerd in The Lancet Oncology, toont aan dat patiënten bij wie na chemoradiotherapie geen tumorweefsel meer wordt aangetroffen, veilig kunnen worden gevolgd met regelmatige controles in plaats van direct geopereerd te worden. De tweejaars overleving in de actieve surveillancegroep was 74%, tegenover 71% in de standaard operatieve groep.
De SANO-studie was een multicenter, stepped-wedge, cluster-gerandomiseerde trial waarin 12 Nederlandse ziekenhuizen participeerden. Tussen november 2017 en januari 2021 werden 1.115 patiënten met lokaal gevorderde slokdarmkanker gescreend, waarvan er 309 uiteindelijk in de studie werden geïncludeerd. Na chemoradiotherapie ondergingen zij uitgebreide diagnostische evaluatie met endoscopie, echografie en PET-CT. Patiënten zonder detecteerbare tumor werden willekeurig toegewezen aan directe chirurgie (n=111) of actieve controle (n=198). De primaire uitkomstmaat was de algehele overleving na twee jaar, waarbij non-inferioriteit werd gedefinieerd als een overlevingsverschil van maximaal 15% in het nadeel van actieve controle.
Na een mediane follow-up van 38 maanden was de tweejaarsoverleving in de actieve surveillancegroep 74% (95% BI 69–78), versus 71% (95% BI 62–78) in de chirurgische groep. Het verschil tussen de groepen bleef binnen de non-inferioriteitsmarge (HR 1,14; 95% BI 0,74–1,78). In de intention-to-treat-analyse waren de overlevingspercentages respectievelijk 75% en 70% (HR 0,83; 95% BI 0,53–1,31). Postoperatieve complicaties en mortaliteit waren vergelijkbaar tussen patiënten die direct een operatie ondergingen en degenen die later alsnog een ingreep nodig hadden. Bijna 50% van de actieve surveillancegroep had uiteindelijk alsnog een operatie nodig.
Slokdarmkanker komt in Nederland jaarlijks bij ongeveer 3.000 mensen voor. Niet alle patiënten zijn operabel; bij een deel is de tumor te uitgebreid of zijn er al metastasen aanwezig, waardoor palliatieve behandeling de enige optie is. De vijfjaarsoverleving bij operabele tumoren ligt tussen de 45 en 50%. De standaardbehandeling bestaat uit neoadjuvante chemoradiotherapie gevolgd door een oesofagectomie, een ingreep waarbij een deel van de slokdarm wordt verwijderd en vervangen door een nieuwe slokdarm die uit een deel van de maag wordt gevormd. Dit is een procedure met een hoge morbiditeit en een grote negatieve impact op de kwaliteit van leven. De SANO-studie suggereert dat een afwachtend beleid met frequente controle een veilige optie kan zijn voor patiënten met een complete respons, wat mogelijk kan bijdragen aan een betere kwaliteit van leven zonder in te boeten op overlevingskansen.
Momenteel wordt vervolgonderzoek uitgevoerd naar de langetermijnoverleving, kwaliteit van leven en kosteneffectiviteit van actieve controle versus directe chirurgie. De definitieve vijfjaarsresultaten worden in juni 2026 verwacht. Daarnaast wordt onderzocht welke patiënten het meeste baat hebben bij actieve controle en hoe beeldvorming en biopsieën verder geoptimaliseerd kunnen worden om terugkerende ziekte eerder te detecteren. De keuze tussen directe chirurgie en actieve surveillance zal uiteindelijk een gedeelde beslissing zijn tussen arts en patiënt, waarbij individuele voorkeuren en risicoprofielen een rol spelen.
Naar boven
