KWF Kankerbestrijding trekt ruim 7 miljoen euro uit voor zoektocht naar nieuwe biomarkers

september 2023 Medisch onderzoek Willem van Altena
Illustration of a close-up of a sample being precisely deposited onto a microarray. A microarray is a tool used for high-throughput analysis of DNA (deoxyribonucleic acid), RNA (ribonucleic acid), and proteins

KWF Kankerbestrijding steekt 7,4 miljoen in een vijftal onderzoeksprojecten naar biomarkers die kunnen helpen kankers eerder te detecteren, of te helpen voorspellen of een behandeling wel of niet aan gaat slaan.

Biomarkers zijn meetbare aanwijzingen in het menselijk lichaam die iets zeggen over:

  • Het risico op een ziekte. Voorbeeld: een BRCA-mutatie (een specifieke DNA-fout) wijst op een verhoogd risico op onder andere borst- en eierstokkanker.
  • De aanwezigheid van een ziekte (diagnostische biomarker). Voorbeeld: een verhoogd PSA (prostaat specifiek antigeen) kan wijzen op prostaatkanker.
  • Het beloop van een ziekte (prognostische biomarker). Voorbeeld: hormoongevoeligheid bij borstkanker wijst meestal op een betere prognose.
  • De kans op een positieve behandeluitkomst (voorspellende biomarker). Voorbeeld: aanwezigheid van het eiwit PD-L1 in tumorweefsel wijst op een betere kans op succesvolle behandeling met checkpointremmers (een vorm van immunotherapie).

Een biomarker kan van alles zijn. Een molecuul, een eiwit, een hormoon, een DNA-mutatie of een algemeen kenmerk zoals lichaamstemperatuur of bloeddruk. Biomarkers kunnen overal in het lichaam voorkomen (bloed, urine, ontlasting, tumorweefsel, etc.). Ze geven inzicht in iemands gezondheidstoestand en spelen een belangrijke rol bij de opsporing en behandeling van kanker.

Beschikbaarheid vergroten

Al decennialang vindt op grote schaal onderzoek plaats naar biomarkers. Toch komen maar weinig biomarkers beschikbaar in de dagelijkse zorg voor kankerpatiënten. Er is grote behoefte aan multidisciplinaire onderzoeksteams die veelbelovende biomarkers naar de volgende ontwikkelingsfase kunnen brengen.

KWF investeert daarom in 5 nieuwe projecten waarin meerdere expertises (minimaal 4 partijen) samenkomen. De krachtenbundeling tussen fundamenteel biomarkeronderzoek en klinische zorg kan succesvolle doorvertaling van biomarkers naar een praktische toepassing bevorderen. Aandachtspunten binnen de projecten zijn markttoegangstrategieën, wet- en regelgeving, doelmatigheidsonderzoek (Health Technology Assessment) en gebruik van bestaande infrastructuren zoals biobanken en databases.

De vijf toegekende projecten

  • Het uitzaaiingsrisico voorspellen bij melanoom

Projectleider: prof. dr. Manon van Engeland, Maastricht UMC+. Projectbudget: € 1.367.194,70
In dit project onderzoekt men de meerwaarde van de biomarker LY75. Met dit eiwit zijn melanoompatiënten te identificeren met een verhoogd risico op uitzaaiingen. Dit helpt bij het maken van de beste behandelkeuze.

  • Een bloedtest om teruggekeerde keelkanker op te sporen

Projectleider: prof. dr. Remco de Bree, UMC Utrecht. Projectbudget: € 1.287.168,20.
De aanwezigheid van HPV (humaan papillomavirus) in bloed kan wijzen op de terugkeer van keelkanker. Dit project betreft een landelijk onderzoek naar de bruikbaarheid van deze bloedtest. Is teruggekeerde keelkanker er eerder mee op te sporen en leidt dat tot een minder belastende behandeling en een betere uitkomst?

  • Eierstokkankerpatiënten selecteren die baat hebben bij PARP-remmers

Projectleider: dr. Heleen van Beekhuizen, Erasmus MC Rotterdam. Projectbudget: € 1.511.211,40
PARP-remmers zijn medicijnen die het beste werken bij tumoren die hun DNA niet goed kunnen repareren. In dit project vergelijkt men 3 DNA-tests om te bepalen welke het beste voorspelt of een eierstoktumor gevoelig is voor PARP-remmers. Zo kan men inschatten welke patiënt er baat bij heeft en wie ze bespaard kan blijven.

  • Borstkankerbehandeling op maat met kunstmatige intelligentie.

Projectleider: prof. dr. Jeroen van der Laak, Radboudumc Nijmegen. Projectbudget: € 1.791.219,40
In dit project zet men kunstmatige intelligentie in om microscopische beelden van borstkankerweefsel te beoordelen. Men onderzoekt of slimme software de kans op terugkeer van de ziekte kan bepalen en of de tumor reageert op chemotherapie. Met deze informatie zijn gerichtere keuzes te maken over wel of niet behandelen.

  • Maagkankeruitzaaiingen opsporen met FAPI-PET/CT

Projectleider: prof. dr. Lioe-Fee de Geus-Oei, LUMC Leiden. Projectbudget: € 1.458.759,40
In dit project onderzoekt men of de opsporing van maagkankeruitzaaiingen is te verbeteren met de beeldvormende techniek [18F]FAPI-PET/CT. Hierbij krijgen patiënten de radioactieve speurstof [18F]-FAPI ingespoten die zich hecht aan uitgezaaide kankercellen. Een PET/CT-scan brengt deze vervolgens in beeld. Men verwacht dat het aantal kijkoperaties (de huidige opsporingsmethode) en het aantal niet zinvolle maagoperaties hierdoor flink afneemt.

Meer informatie

Overzicht toekenningen Biomarker call 2023