prof. dr. S.B. Schagen

Computationele klinische neuropsychologie: cognitieve procesmodellen om de cognitieve klachten van kankerpatiënten beter te begrijpen

SAMENVATTING

Bijna de helft van patiënten die kanker en kankerbehandelingen hebben gehad ervaren cognitieve klachten, bijvoorbeeld in concentratie of geheugen. Cognitieve problemen moeten op een objectieve manier in kaart worden gebracht voor de verbetering van diagnostiek en identificatie van bijwerkingen en potentieel heilzame interventies. De meting van cognitieve functies wordt gedaan met neuropsychologische taken, maar de klassieke manier van testafname heeft een aantal nadelen voor grootschalige onderzoeken. Voor onderzoek is daarom bij het Antoni van Leeuwenhoek een online testbatterij ontwikkeld. Een groot voordeel van deze nieuwe testbatterij is dat het aantal datapunten dat kan worden onderzocht veel hoger is dan bij klassieke testafname. De hoeveelheid datapunten stelt ons in staat om cognitieve procesmodellen te formuleren, waarmee verschillende aandachts-, geheugen-en motorische processen kunnen worden onderscheiden. In dit artikel worden onderzoekstoepassingen van deze modellen belicht. Voorlopig is het ons inziens nog te vroeg om deze methodiek op grote schaal in te gaan zetten in de zorg, maar in de toekomst biedt een online testbatterij met bijbehorende uitsplitsing van processen mogelijk ook voor de klinische praktijk nieuwe opties.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2023;20:6–11)

Lees verder

De mogelijke invloed van endocriene therapie en CDK4/6-remmers op cognitie bij het mammacarcinoom

SAMENVATTING

Endocriene therapie (ET) is de aanbevolen behandeling van het hormoongevoelige mammacarcinoom, in toenemende mate gecombineerd met ‘cycline-afhankelijke kinasen 4 en 6’ (CDK4/6)-remmers. Er is nog weinig bekend over de effecten op cognitie van deze therapieën. In theorie zijn cognitieve gevolgen aannemelijk, vanwege de rol van oestrogenen bij neurale processen en hun interactie met neurotransmitters, de rol van cycline D bij neurogenese, en de bij beide therapieën veelvoorkomende bijwerking vermoeidheid. Hoewel nog geen definitieve conclusies kunnen worden getrokken, lijken diverse klinische onderzoeken te wijzen op schadelijke effecten op cognitie, vooral op het verbaal geheugen, na verlaagde oestrogeenconcentraties of blokkade van oestrogeenreceptoren door ET. Daarnaast verschilt de ernst van de cognitieve effecten mogelijk tussen premenopauzale en postmenopauzale patiënten. Klinische gegevens over de effecten van CDK4/6-remmers op cognitie zijn schaars en conclusies worden belemmerd door beperkte cognitiemetingen. Met het oog op de recente toevoeging van de combinatie van ET met CDK 4/6-remmers aan het arsenaal van ET bij de behandeling van het mammacarcinoom zijn de keuzes in type en volgorde van ET toegenomen.

Longitudinale onderzoeken naar cognitieve effecten van deze combinatiebehandeling zijn nodig om patiënten te kunnen informeren over mogelijke bijwerkingen op de korte en/of lange termijn. Deze onderzoeken dienen cognitiemetingen pre- en postbehandeling, stratificatie op factoren als type en duur ET, gebruik van CDK4/6-remmers, menopauzale status en inachtneming van de onderlinge samenhang tussen ziekte- en behandelingsgerelateerde symptomen te bevatten.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2021;18:42-50)

Lees verder